ઘૃષ્ણેશ્વર જ્યોતિર્લિંગનું પૌરાણિક મહત્વ

ગુજરાતી માં ઘૃષ્ણેશ્વર મંદિર જ્યોતિર્લિંગ ક્યાં આવેલું છે?

ઘૃષ્ણેશ્વર જ્યોતિર્લિંગનું પૌરાણિક મહત્વ, આ જ્યોતિર્લિંગને ભારતના 12 જ્યોતિર્લિંગોમાંનું એક માનવામાં આવે છે. મહારાષ્ટ્રમાં ઔરંગાબાદ-દૌલતાબાદથી 12 કિમી દૂર વેરુલથ ગામ પાસે આવેલું છે. દૌલતાબાદ રેલ્વે સ્ટેશનથી આ મંદિરનું અંતર લગભગ 18 કિલોમીટર છે. મહાદેવના આ જ્યોતિર્લિંગને ઘૃષ્ણેશ્વર નામથી ઓળખવામાં આવે છે, જો કે કેટલાક લોકો આ મંદિરને ઘુષ્મેશ્વર નામથી પણ બોલાવે છે.

પૌરાણિક કથાઓ અને ઇતિહાસ દર્શાવે છે કે આ મંદિરનું પુનઃનિર્માણ અને જીર્ણોદ્ધાર દેવી અહલ્યાબાઈ હોલકરે કરાવ્યું હતું. ઇલોરાની વિશ્વ પ્રસિદ્ધ ગુફાઓ પણ તેનાથી માત્ર અડધા કિલોમીટરના અંતરે આવેલી છે.

ભારતના 12 જ્યોતિર્લિંગોમાંથી આ જ્યોતિર્લિંગને છેલ્લું જ્યોતિર્લિંગ કહેવામાં આવે છે. મહાદેવના આ જ્યોતિર્લિંગના ઘુષ્મેશ્વર જેવા અનેક નામ છે, ઘુષ્મેશ્વરને ઘૃષ્ણેશ્વર પણ કહેવામાં આવે છે.

ગુજરાતી માં ઘૃષ્ણેશ્વર જ્યોતિર્લિંગની વિશેષતાઓ

ભારતમાં સ્થિત 12 જ્યોતિર્લિંગોમાંથી આ છેલ્લું જ્યોતિર્લિંગ છે, ઘૃષ્ણેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ. એવું માનવામાં આવે છે કે આ જ્યોતિર્લિંગના દર્શનથી સુખ અને સંતાન પ્રાપ્તિ થાય છે. આ મંદિરની વિશેષતા એ છે કે તેના ત્રણ દરવાજા છે અને ગર્ભગૃહની સામે એક વિશાળ મંડપ છે, જેને સભા મંડપ કહેવામાં આવે છે. આ સભા મંડપ મજબૂત પથ્થરના સ્તંભો પર આધારિત છે. આ સ્તંભો પર સુંદર ચિત્રો અને કોતરણી કરવામાં આવી છે. સભા મંડપમાંથી બનેલ નંદીજીની મૂર્તિ પણ ત્યાં સ્થાપિત છે જે જ્યોતિર્લિંગની સામે પડે છે. ઘૃષ્ણેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ પાસે શિવાલય નામનું તળાવ બનાવવામાં આવ્યું છે.

એવું કહેવાય છે કે જે વ્યક્તિ ભક્તિ અને હૃદયથી આ તળાવની મુલાકાત લે છે, તેની બધી મનોકામનાઓ પૂર્ણ થાય છે. દૌલતાબાદનો કિલ્લો ઘૃષ્ણેશ્વર મંદિરની દક્ષિણે એક ટેકરીની ટોચ પર આવેલો છે. આ સ્થળે ધારેશ્વર શિવલિંગની સ્થાપના કરવામાં આવી છે. અહીંથી થોડે દૂર ગયા પછી ઈલોરાની ગુફાઓ દેખાય છે. ગુફાઓમાં કૈલાસ નામની ગુફા શ્રેષ્ઠ અને સુંદર છે. આ ગુફાઓ ખાસ અને અલૌકિક રીતે પર્વતને કાપીને બનાવવામાં આવી છે.

ગુજરાતી માં ગ્રીષ્નેશ્વર જ્યોતિર્લિંગની પૌરાણિક કથા

સુધર્મા, એક ખૂબ જ તેજસ્વી તપસ્વી બ્રાહ્મણ, દક્ષિણ દેશમાં દેવગીરી પર્વતની નજીક રહેતા હતા. તેમની પત્નીનું નામ સુદેહા હતું. આ બંને પતિ-પત્ની એકબીજાને ખૂબ પ્રેમ કરતા હતા. તેઓને કોઈ પુત્ર કે પુત્રી ન હતા. સુદેહા ગર્ભવતી થઈ શકી ન હતી પરંતુ તેમ છતાં તે બાળક મેળવવા ઈચ્છતી હતી. સુદેહાએ તેના પતિ સુધર્માને તેની નાની બહેન સાથે ફરીથી લગ્ન કરવા કહ્યું અને સુધર્માએ આ સ્વીકારવાનો ઇનકાર કર્યો. પરંતુ પત્ની સુદેહાના આગ્રહથી સુધર્મને નમવું પડ્યું.

સુધર્માએ તેની પત્નીની નાની બહેન ઘુષ્મા સાથે લગ્ન કર્યા અને તેને ઘરે લાવ્યો. ઘુશ્મા ઘુશ્મા શુદ્ધ વિચારો ધરાવતી સદ્ગુણી અને દયાળુ સ્ત્રી હતી.

તે મહાદેવજીની ભક્ત હતી અને દર કલાકે આદરપૂર્વક શિવના ધ્યાનમાં લીન રહેતી. તે દરરોજ 101 પાર્થિવ શિવલિંગ બનાવતી હતી. તે દિવસભર શિવલિંગની પૂજા અને ધ્યાન કરતી. શિવની એવી કૃપા હતી કે થોડા સમય પછી તેણે બાળકને જન્મ આપ્યો.

બંને બહેનો ખૂબ પ્રેમથી રહેવા લાગી. પરંતુ થોડા સમય પછી સુદેહાના મનમાં ખોટા વિચારો આવવા લાગે છે. તે વિચારવા લાગી કે આ ઘરમાં બધું ઘુશ્માનું છે, મારી પાસે કંઈ નથી. સુદેહાએ આ વિચાર પર એટલું વિચાર્યું કે તે તેના મનમાં સ્થિર થઈ ગયું. તે વિચારતી હતી કે બાળક પણ ઘુશ્માનું જ છે.

તેના પતિનો પણ હવે ઘુશ્મા પર અધિકાર છે. ઘુશ્માનો દીકરો પણ મોટો થઈ ગયો છે. તે પરણેલો છે. આટલું વિચારીને, એક વખત સુદેહાએ રાત્રે સૂતી વખતે ઘુશ્માના પુત્રને મારી નાખવાનું નક્કી કર્યું અને તેણીએ તેને મારવા માટે આ કાવતરું રચવાનું શરૂ કર્યું. તેની હત્યા કર્યા બાદ સુદેહાએ તેનો મૃતદેહ તળાવમાં ફેંકી દીધો હતો. ઘુષ્મા દરરોજ તે જ તળાવમાં શિવલિંગને વહેતી કરતી હતી જ્યાં તેણે તેના પુત્રને ફેંકી દીધો હતો. સવાર પડી ત્યારે આખા ઘરમાં અંધાધૂંધી હતી. ઘુષ્મા અને તેની પુત્રવધૂ ઉદાસીથી શોક કરવા લાગ્યા.

ઘુષ્માએ શિવમાંનો વિશ્વાસ છોડ્યો ન હતો. દરરોજની જેમ આજે પણ ભગવાન શિવની આરાધના વિધિ શ્રધ્ધાપૂર્વક પૂર્ણ કર્યા બાદ તેઓ પોતાના રોજીંદા કાર્યો કરવા ગયા હતા. જ્યારે તે મહાદેવના શિવલિંગ તરફ વહેતા તળાવમાં ગઈ ત્યારે તેનો પુત્ર તળાવની અંદરથી બહાર આવતો દેખાયો. જ્યારે તે તળાવમાંથી બહાર આવ્યો ત્યારે હંમેશની જેમ તે ઘુશ્માના પગે પડ્યો.

આ જોઈને એવું લાગ્યું. કે તે ક્યાંકથી પાછો આવી રહ્યો છે. ત્યારે શિવ ત્યાં પ્રગટ થયા. તેણે ઘુશ્માને વરદાન માંગવા માટે વરદાન આપ્યું. સુદેહાના આ પાપથી શિવ ખૂબ ગુસ્સે થયા. તે એટલો ગુસ્સે હતો કે તે પોતાના ત્રિશૂળથી સુદેહાનું માથું કાપી નાખવા માંગતો હતો. પરંતુ તેની નાની બહેને હાથ જોડીને નમ્રતાપૂર્વક શિવને વિનંતી કરી કે તેણે તેની બહેનને સજા ન કરવી જોઈએ. તેણે જે કંઈ કર્યું છે. તે પાપ છે, પરંતુ હવે તેને શિવની કૃપાથી જ પુત્ર પાછો મળ્યો છે.

શિવે ઘુષ્માની આ વિનંતી સ્વીકારી લીધી. અને ઘુષ્માના કથન મુજબ જ્યોર્તિલિંગ સ્વરૂપે એક જ સ્થાને સ્થાપિત સામાજિક અને જન કલ્યાણ માટે એક જ સ્થળે કાયમ રહેવાની પ્રાર્થના સ્વીકારી. જ્યોતિર્લિંગ મંદિરનું નામ મહાદેવના સર્વોચ્ચ અને વિશિષ્ટ ભક્ત ઘુષ્માના નામ પરથી રાખવામાં આવ્યું હતું. જે ભારતના જ્યોતિર્લિંગના છેલ્લા ઘૃષ્ણેશ્વર જ્યોતિર્લિંગ તરીકે ઓળખાય છે.

ગુજરાતી માં ઘૃષ્ણેશ્વર જ્યોતિર્લિંગનું મહત્વ

એવું માનવામાં આવે છે કે જે રીતે ઘુષ્માની વિશિષ્ટ ભક્તિથી પ્રસન્ન થઈને મહાદેવે સંતાન સુખ આપ્યું અને પુત્રની રક્ષા કરી, તેવી જ રીતે અહીં નિ:સંતાન દંપતિઓની સંતાન પ્રાપ્તિની ઈચ્છા જલ્દી પૂર્ણ થાય છે. આ જ્યોતિર્લિંગમાં પેગોડા તળાવ આવેલું છે, સૂર્યોદય સમયે જોવું જોઈએ, આ એ જ તળાવ છે જ્યાં ઘુષ્મા દરરોજ પૂજા પછી 101 શિવલિંગ વહેતા હતા અને અહીંથી તેમને પુત્ર પણ મળ્યો હતો.

એવું કહેવાય છે કે ઘુષ્માની શિવ પ્રત્યેની આદર અને તેમની કાળજીપૂર્વક પૂજા કરવા અથવા તેમના પરમ ભક્ત હોવાના કારણે આ સ્થાન પર શિવના જ્યોતિર્લિંગની સ્થાપના કરવામાં આવી છે. જેના કારણે તે ભારતના 12 જ્યોતિર્લિંગોમાંનું એક છે. આ છેલ્લા જ્યોતિર્લિંગ તરીકે ઓળખાય છે અને શિવનું બારમું જ્યોતિર્લિંગ છે.

આજે આ લેખ દ્વારા આપણે ઘૃણેશ્વર મહાદેવ વિશે જાણ્યું. આશા છે કે તમને પણ આ માહિતી ગમી હશે.