પુષ્પક વિમાનનો ઇતિહાસ

પુષ્પક વિમાન – પુષ્પક વિમાનનો ઇતિહાસ, પુષ્પક વિમાનનું નામ સાંભળતા જ રાવણ યાદ આવે છે. રામાયણ કાળ દરમિયાન પુષ્પક વિમાન લંકાપતિ રાવણ સાથે હતું. રાવણ પહેલા આ વિમાન કુબેર પાસે હતું પરંતુ બાદમાં રાવણે કુબેર પાસેથી પુષ્પક વિમાન છીનવી લીધું હતું. વિશ્વકર્મા પુષ્પક વિમાનના લેખક હતા.

કુબેર રાવણના મોટા ભાઈ હતા. રાવણે કુબેર પાસેથી જ સુવર્ણ લંકા અને પુષ્પક વિમાન છીનવી લીધું હતું. રાવણે માતા સીતાનું અપહરણ કર્યું અને પુષ્પક વિમાનમાં લંકા પહોંચ્યો. એટલું જ નહીં, રાવણના મૃત્યુ પછી ભગવાન શ્રી રામ, માતા સીતા, લક્ષ્મણજી અને વિભીષણજી અન્ય સાથીઓ સાથે પુષ્પક વિમાનમાં બેસીને લંકાથી અયોધ્યા પહોંચ્યા હતા.

આ લેખમાં, આપણે પુષ્પક વિમાન વિશે વિગતવાર જાણીશું.

પુષ્પક વિમાનનો ઇતિહાસ અને બાંધકામ

પુષ્પક વિમાનનો ઈતિહાસ ઘણો પ્રાચીન છે. તેના ઉત્પાદનની તારીખ વિશે કોઈ ચોક્કસ પુરાવા નથી. ઋગ્વેદમાં પુષ્પક વિમાન તેમજ 200 થી વધુ વિમાનો વિશે માહિતી આપવામાં આવી છે. આ વિમાનોમાં ત્રણ પૈડાંવાળું વિમાન, ત્રિકોણાકાર વિમાન અને ત્રણ માળના વિમાનનો વિશેષ ઉલ્લેખ મળે છે.

ઉપરોક્ત મોટા ભાગના વિમાનો બનાવવાનો શ્રેય જોડિયા ભાઈઓ અશ્વિની કુમારોને જાય છે, જેમણે વૈજ્ઞાનિક દરજ્જો મેળવ્યો હતો. આ વિમાનો સોના, ચાંદી અને લોખંડનો ઉપયોગ કરીને બનાવવામાં આવ્યા હતા. પ્રાચીન કાળમાં પુષ્પક વિમાન એ એકમાત્ર વિમાન નહોતું. પુષ્પક વિમાન ઉપરાંત ઘણા વિમાનો પણ તે સમયે હવાઈ મુસાફરી માટે હાજર હતા. હા શક્ય છે કે દરેકનો સમય અલગ-અલગ હોય.

અગ્નિહોત્ર નામના વિમાનમાં બે એન્જિનનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો, જ્યારે હસ્તી નામના વિમાનમાં બે કે તેથી વધુ એન્જિનનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો. “ત્રિતલા” નામના વિમાનમાં ત્રણ માળ હતા અને બીજી બાજુ પાણીમાં તરતા અને હવામાં ઉડતા જહાજો પણ હતા. “ત્રિતલા” નામના વિમાનની જેમ જ “કારા” નામનું બીજું વિમાન હતું જે હવામાં ઉડી શકતું હતું તેમજ પાણીમાં પણ તરતું હતું.

આ એરક્રાફ્ટનો રંગ અને ડિઝાઈન એવી હતી કે તે હવામાં આસાનીથી ઉડી શકે તેમ જ પાણીમાં પણ સરળતાથી તરતી શકે. “ત્રિચક્ર” નામનો એક રથ હતો જે જમીન પર ચાલતો હતો અને આકાશમાં ઉડી શકતો હતો. તે સમયે, તેમને કદાચ હવા અને વરાળમાંથી ઊર્જા મળી હતી જેણે તેમને હવામાં ઉડવા માટે મદદ કરી હતી.

સમરાંગણસૂત્રધાર નામના પુસ્તકમાં ઉપરોક્ત તમામ વિમાનોના સંબંધમાં ઐતિહાસિક અને ચોક્કસ માહિતી મળે છે. આ પુસ્તકની 225 થી વધુ પંક્તિઓમાં વિમાનોનું નિર્માણ, વિમાનોની ગતિ, ઉડાન પદ્ધતિ અને પક્ષીઓ દ્વારા થતા વિવિધ અકસ્માતો વિશે વિગતવાર માહિતી લખવામાં આવી છે. પરંતુ કારણ કે અમારો વિષય પુષ્પક વિમાન છે, તેથી આ લેખમાં આપણે ફક્ત પુષ્પક વિમાન વિશે જ ચર્ચા કરીશું.

જેમણે પુષ્પક વિમાન અથવા પુષ્પક વિમાનના લેખક બનાવ્યા

વાલ્મીકિ રામાયણ અનુસાર પુષ્પક વિમાનનું નિર્માણ શિલ્પાચાર્ય વિશ્વકર્માએ કર્યું હતું. શરૂઆતમાં વિશ્વકર્માએ બ્રહ્માજી માટે પુષ્પક વિમાન બનાવ્યું હતું. વિશ્વકર્માજીએ દેવતાઓના તમામ વિમાનો અને શસ્ત્રો બનાવ્યા હતા. વિશ્વકર્મા પુષ્પક વિમાનના લેખક હતા.

પુષ્પક વિમાનની ડિઝાઇન અને બાંધકામ પદ્ધતિનો શ્રેય મહર્ષિ અંગિરાને જાય છે, જ્યારે બાંધકામ અને શણગાર વિશ્વકર્માએ કર્યું હતું. પુષ્પક વિમાનના રચયિતા, વિશ્વકર્માના પિતાનું નામ પ્રભાસ અને માતાનું નામ યોગસિદ્ધા દેવી હતું.

પુષ્પક વિમાન કોનું વાસ્તવિક હતું?

મોટાભાગના લોકો માને છે કે પુષ્પક વિમાન રાવણનું હતું પરંતુ આ સાચું નથી, રાવણે પણ કોઈના બળથી મેળવ્યું હતું.

પુષ્પક વિમાનનું નિર્માણ ભગવાન વિશ્વકર્માએ બ્રહ્માજી માટે કરાવ્યું હતું. બ્રહ્માજીએ કુબેરને પુષ્પક વિમાન અર્પણ કર્યું. જ્યારે લંકાપતિને આ અદ્ભુત વિમાનની જાણ થઈ ત્યારે તેણે શક્તિના જોરે કુબેર પાસેથી પુષ્પક વિમાન છીનવી લીધું. પુષ્પક વિમાન વાસ્તવમાં બ્રહ્માજીનું હતું, જે અનુક્રમે કુબેરજી અને લંકાપતિ રાવણ સુધી પહોંચ્યું હતું. રાવણે કુબેર પાસેથી પુષ્પક વિમાન છીનવી લીધું હતું.

પુષ્પક વિમાન ડિઝાઇન

પુષ્પક વિમાનની ડિઝાઇન મોર જેવી હતી. પુષ્પક વિમાનની ડિઝાઇન એવી હતી કે તેને જરૂરિયાત મુજબ નાની કે મોટી બનાવી શકાય. પુષ્પક વિમાન તેની વિશિષ્ટ ડિઝાઇનને કારણે તમામ પ્રકારના હવામાનમાં ઉડી શકે તેવું હતું.

આ વિમાનની અંદર નીલમથી બનેલું સિંહાસન હતું, જેના પર એક પ્રતિષ્ઠિત વ્યક્તિ બેઠા હતા. પુષ્પક વિમાન તેની રચનાને કારણે માત્ર પૃથ્વી પર એક જગ્યાએથી બીજી જગ્યાએ જઈ શકવા સક્ષમ ન હતું, પરંતુ પુષ્પક વિમાન પણ એક ગ્રહથી બીજા ગ્રહ પર સરળતાથી લઈ જઈ શકાતું હતું.

પુષ્પક વિમાનની મુખ્ય લાક્ષણિકતાઓ નીચે મુજબ છે

1. પુષ્પક વિમાનનો આકાર મોર જેવો હતો.

2. પુષ્પક વિમાન મંત્રો દ્વારા સાબિત થયું હતું.

3. પુષ્પક વિમાન એક લડાયક વિમાન હતું, જેની માહિતી સુંદરકાંડ (રામાયણ) ના સાતમા અધ્યાયમાં મળે છે.

4. પુષ્પક વિમાન પવન અને અગ્નિની ઉર્જાથી ઉડતું હતું.

5. તેની વિશિષ્ટ ડિઝાઇનને લીધે, પુષ્પક વિમાનનું કદ વધારી કે ઘટાડી શકાય છે.

6. વિવિધ પ્રકારના સુંદર ફૂલોથી શણગારેલું, દુર્લભ રત્નોથી જડેલું અને સોનાથી બનેલું, પુષ્પક વિમાન જોવામાં અદ્ભુત લાગતું હતું.

7. પુષ્પક વિમાનના નિર્માણમાં રંગબેરંગી ફૂલોનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો, જેના કારણે તે રંગબેરંગી ફૂલોથી શણગારેલા પર્વત જેવો દેખાતો હતો.

8. તે સમયગાળામાં અન્ય ઘણા વિમાનો પણ હાજર હતા પરંતુ પુષ્પક વિમાન સૌથી આદરણીય હતા.

9. વિશ્વકર્મા દ્વારા બાંધવામાં આવેલા આ વિમાનમાં વિવિધ પ્રકારનાં પક્ષીઓ, સાપ અને ઘોડાઓની આકૃતિઓ વિવિધ રત્નોમાંથી બનાવવામાં આવી હતી.

10. પુષ્પક વિમાનને દિવ્ય વિમાન માનવામાં આવે છે કારણ કે અહીં તે વિમાન હતું જે મનની ગતિએ ચાલતું હતું અને માત્ર વિચાર કરીને જ સ્થાને પહોંચતું હતું.

11. માતા સીતાને શોધતા હનુમાનજી જ્યારે લંકા પહોંચ્યા ત્યારે તેમણે સૌથી પહેલા પુષ્પક વિમાનને જોયું.

12. વિશ્વકર્મા દ્વારા પુષ્પક વિમાનના નિર્માણને કારણે, દેવતાઓ માટે વિવિધ પ્રકારના વિમાનોના નિર્માણને કારણે તેમને “દેવશિલ્પી” કહેવામાં આવે છે.

વાલ્મીકિ રામાયણમાં વર્ણન

વાલ્મીકિ રામાયણમાં પુષ્પક વિમાન વિશે વિશેષ માહિતી ઉપલબ્ધ છે. રામાયણના સુંદરકાંડના સાતમા અધ્યાયમાં પુષ્પક વિમાનનો ઉલ્લેખ નીચે મુજબ છે-

પુષ્પક વિમાન જેટલો ઊંચો, સોનાની જેમ ચમકતો, જાણે સોનું જમીન પર પથરાયેલું હતું. પુષ્પક વિમાન ઘણા રત્નોથી જડેલા અને રંગબેરંગી ફૂલોથી ભરેલા પર્વત જેવું લાગતું હતું.

જ્યારે તે આકાશમાં ઉડે છે, ત્યારે એવું લાગે છે કે હંસ તેને ખેંચી રહ્યો છે. સુંદર રીતે બાંધવામાં આવેલા પુષ્પક વિમાનમાં વિવિધ પ્રકારની ધાતુઓનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો. પુષ્પક વિમાન પર સુંદર તળાવોના ચિત્રો બનાવવામાં આવ્યા હતા. ઉપરાંત, આ વિમાન વિવિધ રત્નોની ચમકથી પ્રકાશ ધારણ કરીને ગમે ત્યાં ઉડી શકે છે.

પુષ્પક વિમાનમાં વિવિધ રંગોના સાપના ચિત્રો અને સુંદર ઘોડાઓના ચિત્રો બનાવવામાં આવ્યા હતા. આ પ્લેનમાં ખૂબ જ સુંદર ચહેરાઓ અને પાંખો સાથે ઘણા ચિત્રો બનાવવામાં આવ્યા હતા, જે કામદેવ જેવા દેખાતા હતા. તેમાં ફૂલો અને સોનાથી બનેલા હાથીઓના ચિત્રો હતા. આ વિમાનમાં દેવી લક્ષ્મીની પ્રતિમા હતી, જેને હાથીઓ દ્વારા અભિષેક કરવામાં આવી રહ્યો હોય તેવું લાગતું હતું.

પુષ્પક વિમાન કેવી રીતે ઉડ્યું?

પૌરાણિક માન્યતાઓ અનુસાર, પુષ્પક વિમાન એ સિદ્ધ વિમાન હતું જે મંત્રોચ્ચાર સાથે કામ કરતું હતું, જાણે કોઈ રિમોટ દ્વારા ચલાવવામાં આવે છે.

વૈજ્ઞાનિક દ્રષ્ટિકોણથી આ વિમાન વરાળ અને હવામાંથી ઉર્જા મેળવીને ઉડતું હતું. ઉપરાંત, તેનો આકાર મોર જેવો છે, જે પવનને ફાડી નાખતો હતો અને પુષ્પક વિમાનના ઉડ્ડયનમાં મદદગાર હતો. પુષ્પક વિમાન ગતિના નિયમ પર ઊડતું. તે આધુનિક એરક્રાફ્ટ જેવું જ હતું, પરંતુ તેનું બાંધકામ અને ડિઝાઇન અદ્ભુત હતી, જેની આજના સમયમાં કલ્પના પણ કરી શકાતી નથી.

પુષ્પક વિમાન ગતિ

પુષ્પક વિમાનની ઝડપ વિશે, આધુનિક ધોરણો પર આધારિત ઝડપ સંબંધિત કોઈ પુરાવા નથી. પુષ્પક વિમાનની ગતિની વાત કરીએ તો, તે મનની ઝડપે ઉડતી હતી, એટલે કે વિચાર આવે ત્યાં સુધીમાં તે ત્યાં પહોંચી જતી.

રામાયણ કાળમાં પુષ્પક વિમાન તેની ઝડપને કારણે વધુ ચર્ચામાં હતું. રાવણને માર્યા પછી જ્યારે ભગવાન શ્રી રામને ફરીથી અયોધ્યા પરત ફરવું પડ્યું ત્યારે તેમની પાસે બહુ ઓછો સમય હતો. જો તે સમયસર ન પહોંચે તો તેની રાહ જોઈ રહેલા ભાઈ ભરતએ પોતાનો જીવ આપી દીધો હોત. આથી ભગવાન શ્રી રામ પુષ્પક વિમાનનો સહારો લઈને તેમાં બેસીને વહેલી તકે અયોધ્યા પહોંચ્યા.

ફતેહ સારાંશમાં એમ કહી શકાય કે પુષ્પક વિમાનની હિલચાલ પણ મન જેવી જ હતી.

રામે પુષ્પક વિમાન ક્યાં મોકલ્યું અને શા માટે?

લંકાપતિ રાવણનો વધ કર્યા પછી, ભગવાન શ્રી રામે પુષ્પક વિમાનની પૂજા કરી અને તેને ફરીથી કુબેરજીને સોંપી દીધી.

કુબેરજીએ ખૂબ જ નમ્રતાથી ભગવાન શ્રી રામને કહ્યું કે ભગવાન તમને અયોધ્યા પહોંચવામાં વિલંબ થઈ રહ્યો છે, તમારે આ વિમાન તમારી સાથે લઈ જવું જોઈએ. આમ કુબેરે પુષ્પક વિમાન શ્રી રામને અર્પણ તરીકે સોંપ્યું. રામે કુબેરજી પાસે પુષ્પક વિમાન મોકલ્યું હતું જે ફરીથી ભગવાન રામજી પાસે પાછું આવ્યું.

પુષ્પક વિમાન ક્યાં છે?

પુષ્પક વિમાન અત્યારે ક્યાં છે તે અંગે કોઈ પુરાવા નથી. પરંતુ હાલમાં જ અફઘાનિસ્તાનમાં 5000 વર્ષ જૂના વિમાનના અવશેષો મળ્યા છે, જેના સંબંધમાં અનુમાન લગાવવામાં આવી રહ્યું છે કે આ રામાયણનું પુષ્પક વિમાન હોઈ શકે છે.